“Mam, moet ik in groep 5 een spreekbeurt houden?”, vraagt mijn oudste dochter nieuwsgierig. “Misschien wel”, antwoord ik haar twijfelachtig omdat ik het eigenlijk niet weet. “Als het zo is, dan houd ik mijn spreekbeurt over rendieren, want ik weet alles over rendieren”, weet ze overtuigend over te brengen.
Nou ja, alles, alles… Dat wil ik nou niet zeggen. Maar dat de rendieren, sinds onze trip naar Idre Fjäll in Zweden, haar lievelingsdieren geworden zijn, is een feit. En doordat we een bezoek brachten aan ‘Renbiten’, een rendieren boerderij met een echte Sami als eigenaar, zijn we ook heel veel te weten gekomen over deze bijzondere cultuur en beesten.
De eigenschappen van rendieren
Zo wordt er ons verteld dat rendieren ontzettend vriendelijke dieren zijn. Mijn dochter wil dat wel geloven, maar het gigantische gewei op hun hoofd en onverwachte bewegingen vindt ze toch iets te spannend. Zeker wanneer we opeens midden in de groep tamme rendieren staan. Niet alleen de mannetjes hebben een gewei, ook de vrouwtjes rendieren beschikken over zo’n bijzonder fluweelzacht gewei. Maar het gewei dat maar liefst zo’n 20 kilo weegt, gebruiken ze niet om ons opzij te meppen. De mannetjes hebben het gewei daar vooral zitten om indruk te maken op de vrouwtjes. En wanneer dat gelukt is, gebruiken de vrouwtjes hun gewei om hun jongen te beschermen tegen roofdieren.
Een ander opmerkelijke eigenschap zijn de sneeuwschoenen van een rendier. Met zijn brede voeten kan een rendier gemakkelijk over sneeuw lopen. Ook hoor je een klik-klak, wanneer een rendier voorbij loopt. Dit is om de kudde bij elkaar te houden wanneer het donker is of wanneer er een stevige sneeuwstorm voorbij raast.
Mijn dochter begint zich langzamerhand op haar gemak te voelen en haar oog is gevallen op een moeder rendier met haar jong. Dit wekt wat vragen bij haar op. Hoe lang zit bijvoorbeeld een baby rendier in de buik van de moeder? Acht maanden is het antwoord. Vervolgens blijft een mannetje ongeveer zes maanden drinken bij de moeder om sterk genoeg te worden en op zoek te gaan naar een ‘eigen’ kudde. Vrouwtjes drinken iets langer bij de moeder en blijven ook bij de kudde. In zo’n kudde zit niet echt een hiërarchie, het is meer een kudde vrienden bij elkaar.
Nog meer leuke feitjes over rendieren
En door het vragenvuur van mijn dochter komen we nog veel meer leuke feitjes over de rendier te weten.
– Rendieren zijn dol op een bepaald soort mos, dit hangt in Zweden aan de bomen. Volgens de Sami original, is dit mos als een suikerspin voor ze, zo lekker dat ze het vinden. Het ziet er ook wel een beetje uit als een suikerspin, maar dan een andere kleur. En ze noemen het geen suikerspin, maar rendiermos.
– De rendieren leven in Europa in Noorwegen, Finland en natuurlijk Zweden.
– Een volwassen rendier kan tot 150 kilo wegen en ze worden ongeveer 15-20 jaar oud.
– Rendieren kunnen heel goed zwemmen. Dit doen ze niet zomaar voor de lol, maar om zichzelf te verplaatsen.
– Het rendier heeft ook vijanden. Wolven zijn de grootste vijanden van de rendieren. Zo heeft de boerin vijf jaar geleden twee baby rendiertjes, moederziel alleen in het bos gevonden. Helaas was de moeder aangevallen en gedood door een wolf. De boerin heeft de rendiertjes meegenomen en gevoed. Inmiddels zijn de twee rendiertjes groot geworden en leven nu veilig bij Renbiten.
– De Sami houden de rendieren voornamelijk als vee. Voor het vlees, voor de vacht en voor het melk. En vooral vroeger werden rendieren gebruikt om sleeën over de sneeuw te trekken.
Wat is Sami eigenlijk?
De Sami is het originele volk van Noord Scandinavië (Noorwegen, Finland en Zweden). Een inheems volk dat nog steeds volgens eeuwenoude tradities leeft. Bij Renbiten kun je verschillende arrangementen boeken om het meest zuidelijke Sami volk en hun tradities beter te leren kennen, waarbij het voornamelijk om het houden van rendieren draait.
Hoe zit dat met het gekleurde paard?
Wat mij veel opvalt is een gekleurd paard dat ik overal terug zie. Langs de kant van de weg, in etalages, op de schouw van de open haard, overal in dit gebied zie ik ze opduiken. Ze noemen het een Dalapaard en in het Zweeds een Dalahäst, het symbool van het landschap Dalarna in Zweden.
Het paard was van oorsprong een speelgoed voor Sami kinderen en een eerbetoon aan de arbeiders op het gebied van landbouw en bosbouw. Maar waarom een paard en geen rendier? Het paard was een heilig dier van de Asa-Tron (Vikingen). Maar toen de kerk zich in Zweden vestigde zagen zij dit beeldje als iets heidens en dus van de duivel. Ondanks het verbieden door de kerk, bleven de Sami het Dalapaard trouw. Dit weet men omdat er rond de bossen van Mora meerdere 17e eeuwse houten paarden gevonden zijn.
Van origine is het Dalapaard het symbool van Dalarna, maar het symboolgebied is inmiddels behoorlijk uitgebreid en terug te vinden tot op de luchthaven van Stockholm.
Rendieren op de weg
Het meest geweldige aan Zweden en zijn rendieren vinden mijn dochter en ik toch wel dat de beesten zomaar opeens opduiken. Want wanneer we over de rustige wegen terug naar ons hotel rijden, zien we in de verte voor de derde keer een aantal rendieren over de weg sjokken. En terwijl de lokale Zweed er zo voorbij rijdt, kunnen wij van de lievelingsdiertjes maar geen genoeg krijgen! Een ultiem Zweeds gevoel, wat is dit bijzonder!
