Columns

Het is een zondagochtend en de regen klettert tegen de ramen. En dat terwijl het zomervakantie is… Hoe dan ook, ideaal weer voor een goed boek, zou je denken. Maar in plaats daarvan zie ik mijn kinderen gebogen over hun tablets en smartphones. De zoveelste YouTube-video wordt bekeken, de zoveelste TikTok-dans geoefend. Het is niet dat ik ze die technologie niet gun, maar ik mis het geluid van omslaande bladzijden en de verwondering in hun ogen wanneer ze worden meegesleept door een spannend verhaal. Mijn kinderen vertikken het om een boek te lezen en dat frustreert me weleens.

Buiten dat het (zacht uitgedrukt) aangeraden wordt door school, waren boeken, toen ik jong was, mijn toevluchtsoord. Ze boden me een ontsnapping naar andere werelden, gaven me vrienden in de vorm van personages en leerden me levenslessen die ik anders nooit had begrepen. De spanning van het niet weten wat er op de volgende pagina zou gebeuren, die magie lijkt nu verloren te gaan in een zee van digitale afleiding. En zeg nou zelf, wat is spannender: een draak die je kunt verslaan met een zwaard of een kat die piano speelt op YouTube?

Ik heb alles geprobeerd. Van klassieke sprookjes tot populaire kinderboeken van nu, van kleurrijke prentenboeken tot spannende avonturenverhalen. Niets lijkt hen te kunnen boeien. Ze kijken me aan met een blik van pure verveling zodra ik een boek tevoorschijn haal.

“Waarom zou ik lezen als ik ook de film kan kijken?”… “Omdat je met lezen je eigen Hollywood-regisseur kunt zijn!” wil ik dan zeggen, maar ja, ze hebben liever een regisseur die ook hun popcorn maakt.

Ik voel me natuurlijk enorm schuldig. Zeker wanneer ik de hete adem van de juffen in mijn nek voel. “Wel blijven lezen in de zomervakantie!” Maar aan het einde van de zomervakantie is er op die goedbedoelde leesbingo nog geen enkele kruis te zien. Nou ik kan je vertellen, aan mij en aan de kapitalen die ik uitgeef aan alle boeken ligt het niet!

Is het de schuld van de technologie? Misschien. Onze samenleving lijkt lezen niet langer te waarderen zoals vroeger. Waar lezen ooit werd gezien als een essentiële vaardigheid en een bron van plezier, lijkt het nu te worden verdrongen door snellere, makkelijkere vormen van vermaak. De lange adem die nodig is om een boek uit te lezen, past niet meer in de snelle, vluchtige wereld van vandaag. Tegenwoordig is het boek blijkbaar net zo ouderwets als het gebruik van een faxapparaat.

Ik kan mijn kinderen niet dwingen! Wat moet ik doen? Hun oogleden opentrekken en een boek voor hun neus houden? Bovendien, lezen moet een plezier blijven en geen straf worden. Maar ik maak me zorgen. Lezen biedt namelijk zoveel meer dan alleen vermaak.

Misschien is het tijd om zelf weer het goede voorbeeld te geven. Om vaker mijn eigen boek op te pakken en hen te laten zien hoe ontspannend en verrijkend het kan zijn. Om voor te lezen, ook al lijken ze niet geïnteresseerd, in de hoop dat er toch iets blijft hangen. En wie weet, misschien kunnen we een (zoveelste) deal sluiten: voor elk gelezen hoofdstuk mogen ze een TikTok-filmpje maken waarin ze doen alsof ze lezen.

Of heeft iemand anders een beter voorstel?

Afbeelding: Shutterstock

Ik ben opgegroeid met de uitspraken ‘doe maar normaal, dan doe je al gek genoeg’ en ‘als je niks leuks kunt zeggen, zeg dan niks’. Op zich is er niks mis met deze uitspraken, behalve wanneer het wordt gebruikt om meisjes de mond te snoeren. Meestal vertaalt zich dat in een jonge vrouw die bang is om haar mening te uiten, omdat het iemand zou kunnen beledigen of erger nog, dat haar mening er niet toe doet.

Als kind was ik verre van ingetogen. Ik was luidruchtig en eigenwijs. Ik was extravert en ik vocht terug als ik gepest werd. Ik maakte grapjes en daagde iedereen die op mijn pad kwam uit. Maar toen werd ik een puber en wilde ik niet meer die ‘wilde’ meid zijn. Ik wilde voor jongens aantrekkelijk zijn, een soort ‘mooiste meisje van de klas’. What was I thinking!? Dit was ik natuurlijk helemaal niet, maar ik bleef volhouden om een beleefd dametje te zijn.

Uiteindelijk werd ik een volwassene die continu ‘het spijt me’ zei voor dingen waar ik me helemaal niet voor hoefde te verontschuldigen. Ik verontschuldigde me voor mijn uiterlijk, voor mijn gewicht, voor wie ik ben. Ik voelde zelfs plaatsvervangende schaamte wanneer iemand anders een ander corrigeert. Het was volslagen onzin, maar het ongedaan maken van al een ingesleten gewoonten is een stuk moeilijker dan het klinkt.

En toen werd mijn dochter geboren!

Een dochter die iedereen de stuipen op het lijf jaagt. Die haar ruimte inneemt. Die haar stem laat horen. Die zonder enige terughoudendheid, volledig zichzelf is. En ik wil dat ze zo blijft. Ik wil niet dat ze haar haar, haar lichaam of haar karakter verandert, omdat ze denkt dat mensen haar dan leuker vinden.

Sterker nog, ik ergerde me kapot aan mensen die vinden dat ze zich niet ‘als een dametje’ gedraagt.

Mijn dochter mag rouwdouwen, voor zichzelf opkomen, zichzelf verdedigen en vooral, haar menig geven. Ja natuurlijk verwacht ik dat ze beleefd is, net zo beleefd als dat een zoon zou zijn. Beleefd, maar niet tegen de prijs van het opofferen van zichzelf. Ze durft een confrontatie aan te gaan en ik wil dat het zo blijft.

Dus opgesodemieterd met ‘gedragen als een dametje’, mijn dochter gedraagt zich als zichzelf!

Afbeelding: Shutterstock
Update: 2022/2024

Ooit, niet eens zo lang geleden, zaten we allemaal op woensdagochtend met onze handen in klei, hout, papier-maché en verf. We knutselden, boetseerden, bakten en bouwden erop los, ongeacht of we werden gezien als de slimste of de ‘minst academisch getalenteerde’ van de klas. Handenarbeid, dat was het moment waarop we even konden ontsnappen aan de strenge logica van rekenen en taal. We voelden ons allemaal even vrij, even creatief. Wat is er toch met die tijd gebeurd?

De klusklas

Nu lijkt het onderwijslandschap verdeeld in talloze vakjes en hokjes. Naast de plusklassen, speciaal voor de hoogbegaafde leerlingen, hebben we nu dus ook de klusklassen. Je zou denken dat die laatste gewoon een moderne naam is voor wat wij vroeger handenarbeid noemden. Maar nee, er schuilt een diepere scheiding in dit systeem. Het idee heerst dat kinderen opgedeeld moeten worden naar hun cognitieve capaciteiten en dat praktische vaardigheden alleen voor de ‘handige’ kinderen zijn, niet voor de ‘slimme’.

Maar waarom zouden slimme kinderen niet ook gewoon lekker willen werken met hun handen? Waarom moeten we ze in hemelsnaam een keuze laten maken tussen hoofd en handen? Alsof de twee elkaar uitsluiten. Alsof het feit dat je een boekenwurm bent betekent dat je niet ook kunt genieten van het zagen van een plank, het schilderen van een kunstwerk of het bakken van een brood.

Specialisatie op jonge leeftijd

We leven in een wereld waar creativiteit en probleemoplossend vermogen steeds belangrijker worden. Innovatie komt niet alleen voort uit theoretische kennis, maar juist uit de combinatie van denken en doen.

Toch lijkt ons onderwijssysteem steeds meer te streven naar specialisatie op jonge leeftijd. We duwen kinderen in vakjes waar ze maar één aspect van hun potentieel kunnen ontwikkelen. En dit in een tijd waarin de wereld juist vraagt om veelzijdigheid én handigheid. Daarbij vergeten we even dat creatief bezig zijn met je handen net zo goed een cognitieve uitdaging kan zijn als een wiskundeproefwerk.

Vroeger

Soms kijk ik weleens met weemoed terug naar de eenvoud van vroeger. Toen leek er voor ieder kind, slim of niet, een kans te zijn om te ontdekken hoe het voelt om iets tastbaars te creëren. Om te voelen hoe je handen de gedachten in je hoofd kunnen omzetten in iets concreets. Laten we niet vergeten dat leren met je handen net zo waardevol is als leren met je hoofd.

De klusklas is een mooi initiatief, maar ik denk dat het beter is om dit niet alleen een vangnet te laten worden voor de kinderen die minder presteren op andere vlakken. Net zo min dat een uitdagende rekensom alleen voor de ‘slimme’ kinderen is. Want in het leven én in het leren is er geen ruimte voor zulke strikte scheidingen. We hebben zowel hoofd als handen nodig om de wereld vorm te geven.

Dus, woensdagochtend handenarbeid?

Afbeelding: Shutterstock

Het schooljaar zit er weer bijna op. De finish van de bento-broodtrommels, het huiswerk en die verschrikkelijke wekker met nog ergere snoozeknop is in zicht. Ik moet mijzelf dat laatste helse stukje bij elkaar rapen en al mijn lurven over de finish heentrekken. Het laatste restje energie is ver te zoeken en de bento-broodtrommels ook, mijn kinderen mogen al blij zijn als er überhaupt een broodtrommeltje te vinden is in hun rugzakje. De kans is namelijk groot dat deze op het aanrecht is achtergebleven.

Ik zie het ook om mij heen. Die frisse energie die er in september heerst, die is in juni ver te zoeken. De laatste activiteiten worden voor lief genomen, maar eigenlijk zit niemand er meer op te wachten. Weer een sportdag, weer een bonte avond, oh hel, het schoolreisje komt er ook nog aan en laten we vooral die altijd populaire schoonmaakavonden niet vergeten.

Je zou kunnen denken, maak je niet druk, het is bijna vakantie. Maar ja, om die frisse start in september te kunnen maken, moeten er juist nu een aantal dingen afgesloten worden. 

1. De laatste nieuwsbrieven en mededelingen: Loedermoeder, ik weet het, maar ik lees ze al niet meer. Het zal mij aan m’n reet roesten wie er toetreedt in de MR, dat er een nieuw telefoonnummer is, of waar de bak met gevonden voorwerpen staat.
2. Nog ‘even’ een spreekbeurt: Oh, je hebt een model van de vulkaan nodig… voor morgen? Natuurlijk.
3. Sportdag: Alsof er nog even snel aan een ‘summerbody’ gewerkt moet worden.
4. Schoolreisje: Met 180 andere scholen door hetzelfde pretpark heen schoffelen. Leuk!
5. Rapportgesprekken: Waar je hoort hoe je kind eigenlijk alles doet, behalve wat jij dacht. Én altijd gepland op momenten dat je net even helemaal nergens tijd voor hebt.
6. Schoolfoto: Die altijd gemaakt worden op dagen dat je kind eruitziet alsof ze in een wervelstorm hebben gezeten.
7. Verjaardagsfeestjes: Iedereen is jarig in juni, blijkbaar.
8. Afscheidscadeautjes: Voor elke leraar, assistent en zelfs de conciërge die je nog nooit hebt ontmoet.
9. Juffen- en meesterdag: Ze werken hard, ze zijn betrokken en ik waardeer echt wat ze allemaal doen. Respect ook, dat ze niet compleet gestoord worden van 28×2 van die ouders die vinden dat hun etterbakkie de nobelprijs zouden moeten ontvangen. Ze verdienen absoluut een speciale dag! Maar ja, dankzij al die fijne lijstjes op het internet, ‘wat je niet moet zeggen tegen een bevallen vrouw’, ‘wat je niet moet zeggen tegen een moeder met één kind’, zo heb je ook een lijstje met ‘wat je niet moet geven aan een juf of meester‘. Ja heus, nog meer stress zo aan het einde van het jaar dus. Weken ben ik ermee bezig om te bedenken wat ik nou voor origineels kan geven aan de lieftallige juffen. Vervolgens heb ik mezelf weer in de nesten gewerkt door tot het laatste moment te wachten en overhandig ze uiteindelijk toch nog een doos chocolade.
10. Schoonmaak ochtend: Het zijn altijd dezelfde die deze activiteit in de agenda hebben staan…
11. Studiedag: Hoe kan het dat er zo vlak voor de zomervakantie nog een studiedag ingepland wordt?
12. Onverwachte traktaties: “Mam, ik heb morgen een traktatie nodig voor de hele klas.”
13. Eindtoetsen: Blijkbaar leren ze ook nog wat in die laatste weken…

Nou, ik hijs m’n lurven nog eventjes op en ik kijk vol verlangen uit naar die zomervakantie die er weer aan zit te komen, om vervolgens na twee weken weer wanhopig uit te kijken naar het nieuwe schooljaar.

Oh, en vergeet straks niet om de schooltassen leeg te maken!

Afbeelding: Shutterstock

De vraag die de tongen losmaakt op social media: worden kinderen vandaag de dag nog wel opgevoed? Of zijn we simpelweg getuige van een generatie waar de wildebras regeert en de ouders slechts toeschouwers zijn?

Kinderen worden niet meer opgevoed

Het is een zin die we vaak genoeg horen, vooral uit de monden van onze eigen (groot)ouders, maar ook genoeg leeftijdsgenoten die deze uitspraak doen. De oudere generaties kijken met nostalgie terug op hun eigen jeugd en de manier waarop zij hun kinderen opvoedden. Zij beweren dat kinderen van tegenwoordig luidruchtiger zijn, onbeleefder en dat ouders het allemaal maar laten gebeuren. Maar is dat echt zo? Zijn we getuige van een generatie van onopgevoede kinderen, of is dit slechts een verschil in perspectief, verloren in de vertaling van de ene generatie naar de andere?

Gemakkelijk te beweren

Het is gemakkelijk te beweren dat “kinderen tegenwoordig niet worden opgevoed”. In parken, supermarkten en restaurants zien we vaak genoeg kinderen die gillen, die huilen, of die hun ouders tegenspreken. Het is zichtbaar, hoorbaar, soms zelfs overweldigend. Maar was dit vroeger niet ook het geval? Waren kinderen vroeger werkelijk altijd gezien en niet gehoord, altijd beleefd en altijd gehoorzaam?

Kwestie van opvoeding

Misschien is het geen kwestie van opvoeding, maar meer van verandering in wat sociaal aanvaardbaar is. De opvoedingsnormen zijn geëvolueerd. Waar de vorige generaties waarde hechtten aan gehoorzaamheid en respect, zetten hedendaagse ouders meer in op zelfexpressie en het bevorderen van zelfvertrouwen. Dit betekent niet dat kinderen niet worden opgevoed; het betekent dat ze worden opgevoed om andere kwaliteiten te waarderen.

Daarbij zijn ouders nu meer dan ooit jongleurs; werk, sociale verplichtingen, de fitnessroutine die ze al drie jaar proberen te beginnen. Het is geen wonder dat ze soms hopen dat hun kinderen zichzelf even kunnen bezighouden. “Vroeger was alles beter,” zeggen ze dan, terwijl ze vergeten dat ‘vroeger’ ook geen wifi had. Stel je dat eens voor!

En soms betekent dat, ja, dat een kind in een supermarkt niet onmiddellijk tot de orde wordt geroepen. Maar dat momentopname is niet altijd een accurate reflectie van de algemene opvoeding die dat kind krijgt.

Wat ook vaak over het hoofd wordt gezien, is hoe veel toegankelijker ouderlijk advies en psychologische ondersteuning tegenwoordig zijn. Ouders hebben nu toegang tot een schat aan informatie over opvoedingstechnieken die respectvol en liefdevol zijn, die misschien niet beschikbaar waren voor de eerdere generatie.

De veteranen van de opvoedkunde

Aan de ene kant hebben we de veteranen van de opvoedkunde: over het algemeen is dat de oudere generatie. Zij die zweren bij het oude opvoeden “kinderen moeten gezien en niet gehoord worden”. Zij zien een kind dat meer zegt dan “ja” en “nee” en denken meteen: “Vroeger hadden we dat met één blik opgelost!” Hun bewijsmateriaal? Elke peuteruitbarsting in een supermarkt is voor hen een teken van de opvoedingsapocalyps.

De moderne ouders

Aan de andere kant staan de moderne ouders, gewapend met hun opvoedingsblogs en wetenschappelijke artikelen. Ze prediken zelfexpressie en emotionele intelligentie. Voor hen is een driftbui in de supermarkt niet het einde van de wereld, maar een leermoment. “Hij leert over zijn gevoelens,” zeggen ze, terwijl hun kind de beschuitrollen van de schappen grist. Voor deze ouders is de smartphone zowel een vriend als vijand, want ja, ook YouTube kan educatief zijn (maar goed, laten we eerlijk zijn, meestal is het gewoon een digitale babysitter).

Eigen uitdagingen en manieren

Elke generatie heeft zijn eigen uitdagingen en zijn eigen manieren. Wat door de ene generatie als ‘niet opgevoed’ wordt bestempeld, kan door een andere worden gezien als een progressieve benadering. Misschien is het niet zozeer een vraag van “Worden kinderen nog wel opgevoed?” maar meer van “Hoe zorgen we dat onze kinderen niet alleen overleven, maar ook wegwijs worden in deze moderne wereld?”

Misschien moeten we, in plaats van met de vinger te wijzen, proberen te begrijpen en te ondersteunen waar we kunnen. En ja, misschien moeten die kinderen van tegenwoordig eens een schop onder hun hol krijgen, wie zal het zeggen…

Afbeelding: Shutterstock